เพจ Thai Culture & Thai Travel เผยข้อมูลเรื่องระบบชนชั้นทางสังคมในสมัยอยุธยา จากละคร พรหมลิขิต พร้อมวิเคราะห์ว่า ยายกุย - แม่กลิ่น อยู่ในชนชั้นไหน
หลายคนที่ได้ดูละครเรื่อง พรหมลิขิต ที่กำลังฮอตฮิตอยู่ตอนนี้ อาจจะดูแล้วเกิดคำถาม และอยากรู้ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับประวัติศาสตร์และสังคมในสมัยอยุธยา เพื่อจะได้เข้าใจวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ในสมัยนั้นกันมากขึ้น โดยหนึ่งในเรื่องราวที่น่าสนใจ คือข้อมูลเกี่ยวกับระบบชนชั้นทางสังคมในสมัยนั้น ที่ยังไม่มีความเท่าเทียมกันนัก คนที่สถานะต่ำกว่า ก็มักจะแสดงความเคารพเหล่าเจ้าขุนมูลนาย ขณะที่ชนชั้น “ทาส” ก็จะไม่มีสิทธิเสรีภาพใด ๆ
โดยทางเพจ Thai Culture & Thai Travel ที่มักจะมีข้อมูลน่าสนใจเกี่ยวกับวัฒนธรรมและวิถีชีวิตคนไทย ก็ได้ออกมาให้ข้อมูลที่น่าสนใจเกี่ยวกับ "ระบบชนชั้นทางสังคมในสมัยอยุธยา" จากละคร พรหมลิขิต กับประเด็นที่ว่า "คุณรู้ไหม จากละคร "ยายกุย" และ "แม่กลิ่น" อยู่ในชนชั้นไหนของสังคมในสมัยอยุธยา ?" เนื่องจากในเรื่อง “พรหมลิขิต” จะเห็นว่ายายกุยมีทาสในเรือนอยู่ แต่เมื่อเจอกับครอบครัวของพระเอก ทั้งท่านหมื่น หรือคุณหญิงการะเกด ก็จะมีความนอบน้อม เกรงกลัว ดูเคารพและเจียมเนื้อเจียมตัวสุด ๆ และยังมีการนำผลไม้ไปมอบให้ที่เรือนของท่านหมื่นด้วย ซึ่งทางเพจได้สรุปไว้ดังนี้
- ดูแล้วสรุปได้ว่า "ยายกุย" และ "แม่กลิ่น" เป็นสามัญชนทั่วไป แต่ไม่ใช่ทาส และไม่ใช่เจ้าขุนมูลนาย (ขุนนาง) แต่ยายกุยและแม่กลิ่น คือ "ไพร่" สังกัดออกญาวิสูตรสาคร (พี่หมื่น) หรือเรียกว่า "ไพร่สม" ซึ่งบ้านของออกญาวิสูตรสาครกับแม่นายการะเกดถือว่าอยู่ในชนชั้นเจ้าขุนมูลนาย (ขุนนาง)
- เพราะในละครยายกุยและแม่กลิ่นนั้นมีอิสระ สามารถประกอบอาชีพ สร้างบ้านเรือนได้ และมีส่งส่วยบ้าง เช่น ตอนที่ยายกุยสั่งให้แม่กลิ่นนำผักผลไม้ไปให้บ้านพี่หมื่น ส่วนทาสไม่สามารถทำเช่นนี้ได้
ระบบชนชั้นทางสังคมของอยุธยาหลัก ๆ จะแบ่งเป็น ๓ ระดับ
(๑.) ชนชั้นปกครอง ได้แก่ พระมหากษัตริย์ เชื้อพระวงศ์ และเหล่าเจ้าขุนมูลนาย (ขุนนาง)
(๒.) ชนชั้นใต้ปกครอง ได้แก่ ไพร่ ทาส (และไพร่พิเศษ คือ เลกวัด)
(๓.) ชนชั้นพิเศษ ได้แก่ พระสงฆ์ เพราะถือเป็นผู้ปฏิบัติอยู่ในหลักพระพุทธศาสนา
ชนชั้นไพร่ในสมัยอยุธยา แบ่งออกเป็น ๓ กลุ่ม (แต่จะมีไพร่พิเศษ คือ เลกวัด)
(๑.) ไพร่หลวง คือ ไพร่ของพระมหากษัตริย์ที่ทำงานให้ประเทศชาติ เช่น ทำถนน การเกษตร ก่อสร้าง เป็นต้น หรือที่เราเรียกว่า ทำงานเข้าเดือน-ออกเดือน หรือตามความประสงค์ของพระมหากษัตริย์ นอกจากนี้ไพร่หลวงพระมหากษัตริย์จะประทานให้แก่เจ้าขุนมูลนาย (ขุนนาง) คนใดก็ได้
(๒.) ไพร่สม คือ ไพร่ที่พระมหากษัตริย์ประทานให้กับเหล่าเชื้อพระวงศ์ และเหล่าขุนนาง หรืออาจได้มาจากวิธีอื่น ๆ ซึ่งไพร่สมเจ้านายมีสิทธิ์จะใช้ให้ไปทำงานอะไรก็ได้ หรือนำส่วย สิ่งของมามอบให้กับเจ้านายที่ตนอยู่ใต้การปกครอง
(๓.) ไพร่ส่วย คือ ไพร่ที่อาศัยอยู่ห่างไกลเกินกว่าที่ทางราชสำนักจะเกณฑ์หรือเรียกมาใช้งานได้ แต่อยู่ในบริเวณที่มีทรัพยากรที่ทางราชสำนักต้องการ เช่น ดีบุก ดินปืน หรืออื่น ๆ ที่ราชสำนักกำหนด โดยจะต้องส่งให้ราชสำนักทุกปี และจะได้ตราภูมิคุ้มห้าม เพื่อแสดงว่าถูกยกเว้นในการเกณฑ์มาใช้แรงงาน เพราะมีหน้าที่ในการหาส่วยเพียงอย่างเดียว
นอกจากนี้ยังมีไพร่พิเศษ คือ "เลกวัด" จะแบ่งเป็น ๒ ประเภท (๑) "ข้าพระ" เกิดจากพระมหากษัตริย์ศรัทธาในพระพุทธศาสนาจึงประทานไพร่หลวงให้ไปช่วยดูแลและทำประโยชน์ให้แก่ศาสนา เช่น ดูแลที่ดินวัด บูรณะหรือสร้างวัด เป็นต้น (๒) โยมสงฆ์ คือ ญาติของพระสงฆ์ที่ต้องการปฏิบัติธรรมให้ได้เปรียญ (แต่ใช่ว่าทุกคนจะได้)
สำหรับชนชั้นทาสในสมัยอยุธยา ทาส หมายถึง บุคคลที่ไม่มีอิสระในการดำรงชีวิต และมีหน้าที่รับใช้เจ้านายหรือผู้อื่นโดยมิได้รับการตอบแทนจากเจ้านาย แบ่งออกเป็น ๗ กลุ่ม
(๑) ทาสสินไถ่ คือ ทาสที่เป็นหนี้
(๒) ทาสในเรือนเบี้ย คือ ลูกที่เกิดจากพ่อแม่ที่เป็นทาส (คลอดในขณะที่ยังเป็นทาส)
(๓) ทาสที่ได้มาแต่บิดามารดา (รับด้วยมรดก) คือ ทาสที่ตกเป็นมรดกของนายทาส เกิดขึ้นก็ต่อเมื่อนายทาสคนเดิมเสียชีวิตลง และได้มอบมรดกให้แก่นายทาสคนต่อไป เช่น ทาสที่อยู่ในความดูแลของพ่อแม่ และเมื่อพ่อแม่เสียชีวิตทาสเหล่านั้นก็ตกมาเป็นมรดกของลูก
(๔) ทาสท่านให้ คือ ทาสที่รับมาจากผู้อื่น
(๕) ทาสที่ได้ช่วยไว้จากทัณฑ์โทษ
(๖) ทาสที่ช่วยไว้ให้พ้นจากความอดอยาก เช่น ทนความอดอยากไม่ไหวเลยขายตัวเองมาเป็นทาส
(๗) ทาสเชลย
ขอบคุณข้อมูลจาก เฟซบุ๊ก Thai Culture & Thai Travel
